گویش لارکی که با نام گویش کمزاری جزیره لارک نیز شناخته می‌شود، یکی از دو گویش زبان کمزاری است. گویشوران لارکی که حدود 10 درصد از کل جمعیت کمزاری زبانان را تشکیل می‌دهند، در جزیرۀ لارک در جنوب ایران زندگی می‌کنند.
برخلاف گویش دیگر این زبان (گویش کمزاری مسندم)، گویش لارکی چندان مورد توجه محققان و زبانشناسان نبوده‌است. از آغاز قرن بیستم میلادی تا کنون، مواد گویش «کمزاری مسندم» بارها گردآوری شده و ویژگی‌های آن گویش بر اساس داده‌های به دست آمده، توسط زبانشناسان بررسی شده است، اما در مقابل گویش لارکی تنها در دو اثر (یکی پیرامون جامعه‌شناسی زبان و دیگری پیرامون رده‌شناسی زبان) مورد مطالعه قرار گرفته بود. به عبارت دیگر، ویژگی‌های آوایی، دستور زبان و واژه‌نامۀ این گویش به نگارش درنیامده و متنی جز چند جملۀ کوتاه از این گویش ثبت و ضبط نشده بود.
از سوی دیگر، از آنجا که کار گردآوری و ثبت مواد زبان کمزاری (در تمام موارد) توسط محققانی ناآشنا با زبان‌های ایرانی انجام گرفته، اشتباهات و گاه ادعاهای نادرستی بدین آثار راه یافته و شوربختانه بدون اعتبارسنجی در جوامع علمی مورد پذیرش قرار گرفته است.
نظر به فقدان مطالعات کافی پیرامون «گویش کمزاری جزیرۀ لارک» و با توجه به اشتباهات راه‌یافته در منابع علمی پیرامون «زبان کمزاری»، انجام یک طرح تحقیقاتی پیرامون این گویش و این زبان اجتناب‌ناپذیر می‌نمود. بدین سبب، سید امیرمهدی اصغری پژوهشگر زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، طرح تحقیقاتی خود را با عنوان «گویش کمزاری جزیرهٔ لارک (لارکی)؛ واج‌شناسی، دستور، واژه‌نامه و گزیدۀ متون» به گروه زبان‌های باستانی دانشگاه تهران تقدیم کرد. پس از تصویب این طرح، انجام آن با راهنمایی و مشورت دو تن از استادان به‌نام زبان‌های ایرانی دکتر سید احمدرضا قائم‌مقامی (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران) و دکتر مجید طامه (عضو هیأت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی) آغاز شد. تحقیقات میدانی برای انجام این طرح در جزیرۀ لارک از اردیبهشت تا تیرماه 1400 ادامه داشت و تحقیقات کتابخانه‌ای (از 1399 تا 1401) صورت گرفت.
گویش لارکی: دربارۀ تحقیق
فصل نخست این رساله با توضیح مقدمات و کلیاتی دربارۀ جغرافیا، شرایط طبیعی و آب‌وهوایی، تاریخ و ویژگی‌های اجتماعی جزیرۀ لارک آغاز می‌شود و پس از آن به توضیحاتی پیرامون زبان کمزاری، گویش‌های آن، ارتباط آن زبان‌های مجاور و بیگانه، و پیشینۀ تحقیقات پیرامون این زبان می‌پردازد. در پایان این فصل، پس از ارائۀ روش تحقیق، گویشورانی که در این رساله با نگارنده همکاری کرده‌اند، معرفی شده‌اند.
فصول بعدی این رساله به بررسی زبانی گویش لارکی (گویش کمزاری جزیرۀ لارک) اختصاص دارد. این بررسی با توصیف واج‌شناختی این گویش (فصل 2) آغاز شده است. در این فصل ابتدا واج‌های لارکی توصیف شده‌اند و پس از بررسی مهم‌ترین نکات واج‌شناسی تاریخی این گویش، به فرایندهای آوایی لارکی اشاره شده است. برخی تفاوت‌های آوایی دو گویش زبان کمزاری (گویش لارکی و گویش کمزاری مسندم) در پایان این بخش معرفی شده‌اند.
در فصل سوم در (مبحث صرف) ویژگی‌های تصریفی اسم، صفت، قید، فعل و… در لارکی بررسی شده‌اند. در فصل چهارم (مبحث نحو) پس از بررسی گروه‌های فعلی، اسمی، حرف‌اضافه‌ای و… به نحو انواع جملات ساده و مرکب، و نقش‌های جمله و جایگاه اجزای آن در لارکی اشاره شده است. واژه‌نامۀ الفبایی لارکی به فارسی (فصل پنجم) آخرین بخش این رساله است.
این رساله سه ضمیمه نیز دارد: ضمیمۀ نخست به «صرف کامل نمونۀ افعال ساده و پیشوندی» و ضمیمۀ دوم به صرف مختصر تمامی این افعال اختصاص دارد. ضمیمۀ سوم نیز شامل چندین جمله و چند متن به گویش لارکی است.
دیدگاهتان را بنویسید